جرم ریختنی چیست؛ جرم نسوز ریختنی، نوعی از مواد نسوز بی شکل است که در شرایط دمایی بسیار بالا مانند حرارت‌ کوره‌های صنعتی دما بالا، قابلیت تحمل و استفاده دارد. مواد تشکیل دهنده جرم های نسوز ریختنی عمدتا از سیلیکات‌ها و آلومینات‌ها هستند. این دیرگداز به دو دسته جرم‌های عایق سبک و جرم‌های نسوز سنگین طبقه‌بندی می‌شوند. از جرم ریختنی اکثرا به عنوان یک لایه عایق یا آستر به عنوان نسوز کاری کوره‌ها استفاده می‌شود. با توجه به خصوصیات مقاومت در برابر حرارت و سایش، این محصول به راحتی در بسیاری از کاربردهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، نصب و اجرای آن بسیار ساده است و قیمت مناسبی نیز دارد.

انواع جرم ریختنی

این جرم‌ها دارای اتصال هیدولیکی هستند که دارای انواع بدون سیمان، فوق کم سیمان، کم سیمان و سیمان متوسط هستند.

  1. جرم سیلیکاتی: این جرم‌ها شامل موادی مانند سیلیکات‌های سدیم، پتاسیم و کلسیم هستند. این نوع جرم‌ها معمولاً در کوره‌های آهک و فرآوری مواد معدنی استفاده می‌شوند.
  2. جرم آلومیناتی: این جرم‌ها شامل موادی مانند آلومینات سدیم، آلومینات پتاسیم و آلومینات کلسیم هستند. این نوع جرم‌ها بیشتر در صنایع فلزی، فولاد، سرامیک و شیشه استفاده می‌شوند.
جرم ریختنی نسوز

عملیات اجرای انواع جرم نسوز

  • جرم نسوز در محل مصرف با آب مخلوط شده و مشابه بتن‌های ساختمانی اجرا می‌شود. اگر مقدار آب کمتر از مقدار مورد نیاز باشد، جرم به اندازه کافی روانی نخواهد داشت و اگر آب جرم بیش از حد باشد، جرم هنگام حرارت دهی ممکن است ترک خورده و در نتیجه استحکام افت پیدا خواهد کرد.
  • بهتر است از آب لوله کشی استفاده شود و باید دقت شود مقدار ناخالصی موجود در آب نباید بیش از 1000ppm و PH آب 5 و کمتر از آن باشد.
  • جهت همگنی جرم، ابتدا و ثبل از اضافه کردن آب، یک دقیقه مخلوط سازی به صورت خشک انجام گیرد.
  • حدود نصف مقدار آب مورد نیاز 15 الی 20 درجه سانتیگراد به جرم اضافه گردد سپس بقیه آب باقیمانده حین مخلوط سازی تا رسیدن به روانی مطلوب به جرم اضافه شود.
  • زمان مخلوط سازی برای جرم های مختلف متفاوت است و معمولا در حدود 3-4 دقیقه است.
  • لوازم مورد استفاده باید کاملا تمیز باشند.
  • برای بهترین نتیجه باید از میکسر استفاده شود در غیر اینصورت می‌توان جرم را با آب در یک محفظه تمیز به وسیله یک بیلچه یا ماله مخلوط کرد.
  • مقدار مورد نیاز باید به دقت محاسبه شود و از استفاده کردن بخشی از مواد درون پاکت خودداری شود.
  • بعد از اعمال و قالب گیری جرم، باید اقدامات لازم جهت نگهداری آب در جرم جهت افزایش استحکام فیزیکی و جلوگیری از ایجاد ترک، صورت پذیرد و سطح جرم را همواره خیس نمود. بعد از اتمام ساعات کاری می‌توان با استفاده از یک تکه کارتن خیس و پلاستیک از تماس جرم با هوا جلوگیری کرد.
  • در مستان، انبارش جرم، نباید در دمای کمتر از 10 درجه سانتیگراد و در محیط نمناک باشد. دمای آب مصرفی در زمستان می‌بایست در حدود 25 درجه سانتیگراد باشد. در فصل تابستان نباید عملیات اجرا زیر نور آفتاب انجام گیرد و ترجیحا مکان خنک و در سایه باشد.
  • اگر از قالب چوبی استفاده می کنید، جهت جلوگیری از کاهش آب مورد نیاز جرم، می‌بایست سطح قالب کاملا عایق باشد.
  • جهت اطمینان از پر شدن کناره‌ها و گوشه‌های قالب می‌توان با استفاده از چکش از قسمت بیرون قالب به آرامی به آن ضربه وارد کرد و یا اینکه از ویبراتور استفاده کرد.
  • در استفاده از ویبراتور باید قدرت ویبره بالا نباشد تا سبب جدایش دانه بندی در جرم نشود.
  • بعد از اتمام عملیات نصب جرم ریختنی، می بایست 24-36 ساعت جرم ریخته نمناک بماند.
  • زمان خارج کردن قطعه ریخته شده از قالب بسته به نوع جرم متفاوت است، اما حداقل زمان به گونه ای باید باشد که جرم کاملا سفت شده و محکم باشد.

اجرای جرم ریختنی کم سیمان

  • این مواد تفاوت‌هایی بسته به روش اجرایی با سایر مواد از خود نشان می‌دهند. جرم‌های ریختنی کم سیمان در طول اجرا احتیاج به ویبره دارند. این مواد استحکام بسیار بالا و تخلخل پایین دارند.
  • زمانی که کمتر از یک پاکت جرم استفاده می‌گردد، می‌بایست جهت دستیابی به همگنی کامل مواد و عدم جدایش دانه بندی، در ابتدا توسط یک میکسر کل پاکت کاملا با هم مخلوط شود. (بدون مخلوط کردن از بالای پاکت استفاده نشود.)
  • توصیه می‌شود از میکسر سیمان برای مخلوط کردن مواد نسوز استفاده شود. تجهیزات مورد استفاده قبل از اجرا باید کاملا تمیز باشد.
  • کل زمان مخلوط سازی نباید بیشتر از 4 دقیقه باشد.
  • آب مورد نیاز براید تمیز و دمایی در حدود 10 الی 20 درجه سانتیگراد داشته باشد.
  • مقدار آب مورد نیاز برای این نوع جرم باید در حدود 5.5 الی 6.5 درصد باشد.
  • ویبراتور مورد استفاده در این کار برقی و یا بادی است. ویبراتور هم‌زن می‌تواند به عنوان ویبراتور هم در داخل مواد و هم روی قالب به کار گرفته شود. ویبراتورهایی که در عمق قرار داده می‌شوند در هنگام خروج باید بصورت آهسته خارج شود تا از شکل حفره هوایی در پشت ویبره جلوگیری شود. برای کسب نتیجه بهتر استفاده از میز ویبره توصیه می‌گردد.
  • با خروج حباب‌های هوا می‌بایست ویبره متوقف شود. کل زمان ویبره نباید از 5 دقیقه تجاوز کند. اگر زمان ویبره بیش از 5 دقیقه شود، جرم همگن نخواهد شد.
  • شروع گیرش جرم پس از 4 ساعت از زمان اجرا در دمای محیط است. گیرش نهایی جرم در حدود 48-72 ساعت به طول می‌انجامد. قالب پس از 48 ساعت باید باز شود و گیرش نهایی جرم در مجاورت هوا خواهد بود.
  • جهت تسریع در عملیات گیرش از مواد افزودنی مخصوص می‌توان استفاده کرد، اما این مواد افزودنی مقدار استحکام جرم ها را در حدود 5 الی 10 درصد از مقدار اولیه ارائه شده در کاتالوگ کاهش می‌دهد.
  • خاطر نشان می‌کنیم در حین گیرش دما از 50 درجه سانتیگراد نباید تجاوز کند.
  • باید از تماس مواد با شعله مستقیم تا حصول دمای کاربردی خودداری کرد.